Imperium rationis. Państwo suwerenne w zachodniej myśli politycznej XVI i XVII stulecia

Znany ze średniowiecza spór o inwestyturę podkopał pozycję papieża i cesarza, ośmielił ich lenników. Wraz z pojawieniem się reformacji, najpierw w obszarze wiary, a zaraz potem, a właściwie równolegle, w obszarze polityki ujawniły się nowe ośrodki i centra kwestionujące władzę zarówno papieża, jak i cesarza, i uznające, że nie sprawują władzy z nadania jednego z nich, ale otrzymały ją od Boga... albo od ludu, który zresztą zaczął dość szybko spychać Boga z tronu prosto w niebyt. Z czasem obok papiestwa i cesarstwa wyłoniła się władza suwerenna, a więc w pełni niezależna, a nadto zwiększająca swe prerogatywy. Władcy przestali liczyć się z prawem Bożym, naturalnym, jak i tradycyjnym, i fundamentalnym, zmierzano bowiem ku absolutyzmowi rozumianemu zarówno jako suwerenność, jak i wszechmoc.

Dziś żyjemy w okresie kwestionowania władzy suwerennej i dlatego warto się zastanowić, czy przyszłość bez niej będzie rzeczywiście lepsza, czy w ogóle narody i jednostki zachowają jakąkolwiek wolność. Władza ta bowiem nie tylko zabezpieczała społeczność przed anarchią zapewniając wewnętrzny pokój, ale także okazywała się obrończynią porządku uniwersalnego, choć już tylko w sferze wartości, przeciwko któremu kiedyś wystąpiła. Od rodzimego „władcy” oczekuje się więc, że będzie niewzruszonym gwarantem suwerenności, strzegąc zarazem wolności i praw „fundamentalnych” tych, którzy pozostają pod jego władzą...

Spis treści
Od Autora do Czytelnika 5
Wstęp, czyli narodziny Lewiatana 9
Część I Romańska teoria suwerennego państwa i racji stanu 17
Rozdział I Państwo suwerenne w teorii prawa międzynarodowego Francisco de Vitorii 19
Rozdział II Niccolò Machiavelli między tyranią a racją stanu 57
Rozdział III Państwo i jego władca w teorii racji stanu Giovanniego Botero 87
Rozdział IV Jean Bodin i monarchia „Polityków” 115
Rozdział V Racja stanu a moralność w Hiszpanii i we Francji w XVI i XVII wieku 139
Rozdział VI Jezuicka myśl polityczna XVI–XVII wieku wobec problemu monarchii (Francisco Suárez i Roberto Bellarmino) 151
Część II Teorie monarchii sakralnej 195
Rozdział I Marcin Luter wobec Sacrum Imperium 197
Rozdział II Fideistyczna teoria państwa Marcina Lutra 215
Rozdział III Reforma protestancka wobec reformy gregoriańskiej 225
Rozdział IV Stary Testament a nowożytny absolutyzm 247
Rozdział V O angielskiej myśli ustrojowej polemicznie 269
Rozdział VI Thomas Hobbes i teologia polityczna władzy suwerennej 279
Rozdział VII Poglądy ekonomiczne Thomasa Hobbesa 305
Część III Teokratyczny republikanizm kalwiński 321
Rozdział I Anty–Rzym. Projekt eklezjalno–polityczny Jana Kalwina 323
Rozdział II Republikańskie teokracje kalwińskie w Europie 341
Rozdział III Spór Barucha Spinozy z Janem Kalwinem o Objawienie jako źródło prawa 365
Zakończenie i pożegnanie z wczesnonowożytną ideą państwa 379
Narodziny, rozwój i dezintegracja idei Praw Fundamentalnych i tradycyjnej konstytucji w zachodniej myśli politycznej od Renesansu do Oświecenia 381
Bibliografia 413

Skorowidz 469